Czy można cofnąć oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Każdy z nas może przyjąć lub odrzucić spadek. Prawo nie nakłada na nas obowiązku przyjęcia majątku spadkowego, do którego zostaliśmy powołani z ustawy lub osoba zmarła powołała nas do spadku w testamencie. A co jeśli odrzucając spadek pomyliliśmy się?
Przeczytajcie na przykładzie sprawy sądowej, którą prowadziliśmy.
- W jakim terminie można złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku?
- Kiedy nie dziedziczy się spadku po zmarłym małżonku?
- Kiedy można cofnąć zrzeczenie się dziedziczenia?
- Gdzie można cofnąć zrzeczenie się dziedziczenia?
- Jak wygląda postępowanie sądowe w sprawie cofnięcia zrzeczenia się odrzucenia spadku?
- Co to jest błąd przy zrzeczeniu się spadku?
- Jak potoczyła się sprawa spadkowa, którą prowadziliśmy?
- Nasze przemyślenia
W jakim terminie można złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Każdy spadkobierca ma prawo nie przyjąć spadku. By tak się stało spadkobierca musi złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Oświadczenie spadkobierca musi złożyć w odpowiednim terminie – 6 miesięcy, które należy liczyć od dnia w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania. By to zobrazować podam przykład. Jeżeli zmarł rodzic to dziecko wie, że jest powołane w pierwszej kolejności do dziedziczenia. Dlatego dla niego 6-miesięczny termin biegnie od daty śmierci rodzica. Inaczej sytuacja wygląda przy dziedziczeniu po dalszym krewnym – tutaj termin 6-miesięczny będzie biegł np. od daty powiadomienia przez sąd o toczącym się postępowaniu spadkowym.
Gdzie składa się oświadczenie o odrzuceniu spadku?
Jeżeli jesteśmy pewni, że chcemy złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku po osobie zmarłej, mamy możliwość wyboru gdzie złożymy takie oświadczenie. Oświadczenie o odrzuceniu spadku można złożyć przed sądem spadku, czyli sądem przed którym toczyłoby się postępowanie spadkowe po osobie zmarłej. Takim sądem jest sąd rejonowy, w którego okręgu miała miejsce zamieszkania zmarła osoba, lub sąd rejonowy, w którego okręgu znajduje się majątek spadkowy. Oświadczenie można złożyć także przed notariuszem. Czym się różnią te dwa sposoby? U notariusza jest zdecydowanie szybciej.
Kiedy można cofnąć zrzeczenie się dziedziczenia?
Co do zasady zgodnie z treścią 1018 § 2 Kodeksu cywilnego oświadczenie o odrzuceniu spadku nie może być odwołane. Tylko w nielicznych przypadkach, przewidzianych przez prawo, można cofnąć oświadczenie o zrzeczeniu się dziedziczenia. Od razu ostrzegam, na przykładzie sprawy sądowej którą prowadziliśmy, że sąd faktycznie bardzo wyjątkowo traktuje te przypadki.
Oświadczenie o zrzeczeniu się dziedziczenia można cofnąć jeżeli:
- oświadczenie o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub
- oświadczenie o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem groźby.
Gdzie można cofnąć zrzeczenie się dziedziczenia?
Jak już mamy pewność, że nasze oświadczenie o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, należy złożyć odpowiednie oświadczenie, tj. oświadczenie o uchyleniu się od skutków prawnych złożonego oświadczenia o odrzuceniu spadku. Takie oświadczenie składamy tylko i wyłącznie przed sądem rejonowym. Jednocześnie spadkobierca musi oświadczyć, czy spadek przyjmuje. Jeśli zdecydował się na przyjęcie spadku to czy następuje ono wprost czy z dobrodziejstwem inwentarza. Samo złożenie przed sądem rejonowym oświadczenia o cofnięciu zrzeczenia się nabycia spadku, nie oznacza automatycznie, że spadkobierca taki spadek nabywa zgodnie z jego nowym oświadczeniem. Sąd rejonowy musi zatwierdzić cofnięcie zrzeczenia się spadku. Pamiętajcie, że tylko w 2 wyjątkowych wypadkach sąd może zaakceptować cofnięcie zrzeczenia się spadku.
Trzeba pamiętać, że na złożenie oświadczenia o cofnięciu zrzeczenia się spadku po zmarłej osobie jest odpowiedni czas – 1 rok, od daty kiedy dowiedzieliśmy się, że złożone oświadczenie o zrzeczeniu się dziedziczenia było błędne.
Jak wygląda postępowanie sądowe w sprawie cofnięcia zrzeczenia się odrzucenia spadku?
Spadkobierca składając oświadczenie, że zrzeczenie się przez niego spadku nastąpiło pod wpływem błędu lub groźby, musi to udowodnić przed sądem. Czyli spadkobierca musi przekonać sąd, że zrzekając się spadku był w błędzie lub złożył takie oświadczenie pod wpływem groźby.
Takie postępowania sądowe nie należą do łatwych. Skupmy się jednak na zrzeczeniu się spadku pod wpływem błędu.
Co to jest błąd przy zrzeczeniu się spadku?
Przez błąd przy zrzeczeniu się spadku rozumie się mylne wyobrażenie człowieka o rzeczywistości lub brak jakiegokolwiek wyobrażenia o niej, co można traktować jako szczególny przypadek mylnego wyobrażenia. Błąd oznacza zatem niezgodność pomiędzy rzeczywistością a jej odbiciem w świadomości podmiotu składającego oświadczenie woli.
Patrząc na dotychczas wydawane orzeczenia, błąd charakteryzuje się kilkoma cechami:
- błąd musi być prawnie doniosły, uzasadniający uchylenie się od skutków złożonego oświadczenia woli,
- błąd musi dotyczyć treści czynności prawnej,
- a także błąd musi być istotny obiektywnie, uzasadniający przypuszczenie, że gdyby składający oświadczenie woli nie działał pod wpływem błędu i oceniał sprawę rozsądnie, nie złożyłby oświadczenia określonej treści.
Błąd dotyczący treści oświadczenia o odrzuceniu spadku zazwyczaj może dotyczyć:
- osoby spadkodawcy,
- tytułu powołania do dziedziczenia,
- ale najczęściej dotyczy stanu majątku spadkowego.
Jak potoczyła się sprawa spadkowa, którą prowadziliśmy?
Spadkodawca złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku po swoim ojcu. Z informacji uzyskanych od pozostałych członków rodziny wynikało, że ojciec pozostawił bardzo dużo długów, a majątek który posiadał był niewielki – jedna niewiele warta nieruchomość. Spadkodawca pamiętał jednak, że ojciec miał gospodarstwo rolne i lokal mieszkalny. Rodzina jednak zapewniała spadkodawcę, że te nieruchomości ojciec sprzedał lub przekazał w darowiźnie innym członkom rodziny. Ponadto rodzina pokazała spadkodawcy wezwania do zapłaty z różnych firm pożyczkowych. Spadkodawca przemyślał tę sytuację i stwierdził, że nie chce borykać się później z różnymi sprawami dotyczącymi, pozostawionych przez zmarłego ojca, zobowiązań finansowych.
Spadkodawca złożył przed notariuszem oświadczenie o odrzuceniu spadku.
Jak się później okazało, pozostali członkowie rodziny złożyli oświadczenia o przyjęciu spadku. Spadkodawca dowiedział się, że ojciec pozostawił znacznie większy majątek spadkowy i po spłaceniu zobowiązań ojca zostanie jeszcze duża część do odziedziczenia „na czysto”.
W imieniu spadkodawcy nasza Kancelaria Adwokacka w Białymstoku złożyła do sądu rejonowego wniosek, by spadkodawca mógł cofnąć złożone oświadczenie o zrzeczeniu się spadku i nabyć majątek spadkowy po zmarłym ojcu.
Niestety, ale takie postępowania sądowe toczą się bardzo długo ze względu na swoje skomplikowanie. Natomiast prowadząc taką sprawę należy skupiać się na zamierzonym wyniku finalnym sprawy – majątku spadkowym dziedziczonym przez spadkodawcę.
Nasze przemyślenia
Z naszego doświadczenia zawodowego wynika, że spadkobiercy przed złożeniem oświadczenia o odrzuceniu spadku nie robią dokładnego rozeznania. Sama informacja o istniejących zadłużeniach działa na spadkobierców jak czerwony alert. Natomiast warto dokonać dokładnego rachunku zysków i strat, ale przede wszystkim warto dokonać dokładnego rozeznania w sytuacji majątkowej i finansowej osoby zmarłej. Spadkobiercy, macie na to 6 miesięcy. Uwierzcie, że jest to wystarczająco dużo czasu na zebranie wszystkich informacji, by decyzja o odrzuceniu lub przyjęciu spadku była właściwa.
