Dziedziczenie ustawowe jest jedną w z form dziedziczenia majątku spadkowego, obok dziedziczenia testamentowego i nabycia majątku w drodze zapisu windykacyjnego. W Polsce do dziedziczenia ustawowego dochodzi wówczas, gdy zmarły nie pozostawił po sobie testamentu, bądź testament został skutecznie podważony. Dziedziczenie ustawowe polega na dziedziczeniu majątku spadkowego zgodnie z kolejnością ustaloną w przepisach kodeksu cywilnego. Ale na spokojnie, kodeksu czytać nie musicie, wystarczy że przeczytacie nasz artykuł, w którym wyjaśniamy kto i kiedy dziedziczy majątek spadkowy. 

1. Kto dziedziczy spadek w pierwszej kolejności?
2. Kiedy nie dziedziczy się spadku po zmarłym małżonku?
3. Kto dziedziczy spadek kiedy nie ma dzieci?
4. Kto dziedziczy spadek kiedy nie ma drugiego małżonka?
5. Co się dzieje w sytuacji kiedy rodzice zmarłego nie żyją i jego rodzeństwo także nie żyje?
6. Kiedy spadek dziedziczy gmina lub Skarb Państwa?
7. Podsumowanie

 

Kto dziedziczy spadek w pierwszej kolejności?

W pierwszej kolejności majątek spadkowy po osobie zmarłej dziedziczony jest przez:
    • drugiego małżonka 
- w udziale nie mniejszym niż ¼
    • dzieci 
- jeżeli dziecko nie żyje, do dziedziczenia w jego miejsce wchodzą wnuki 
Dlaczego dziedziczący małżonek w majątku spadkowym ma udział nie mniejszy niż ¼? Ustawodawca miał na celu zabezpieczenia majątku, który małżonkowie razem budowali będąc w małżeństwie. Ma to znaczenie wówczas, gdy małżonkowie mieli dużo dzieci, czyli więcej niż czworo. 

W sytuacji gdy umiera także drugi małżonek do dziedziczenia powołane są już tylko dzieci. 

 

Kiedy nie dziedziczy się spadku po zmarłym małżonku?

Pomimo faktu, iż kobieta i mężczyzna tworzą związek małżeński w sposób formalny, czyli nie rozwiedli się, to może dojść do sytuacji, w której drugi małżonek nie będzie dziedziczyć majątku spadkowego po zmarłym małżonku. 

Kiedy może dojść do takich sytuacji? 

Pierwszą sytuacją jest złożenie przez drugiego małżonka pozwu o rozwód. Należy pamiętać, że powinno to nastąpić przed śmiercią małżonka. Nie musi dojść do formalnego zakończenia małżeństwa przez wydanie wyroku rozwodowego przez sąd. Wystarczy fakt, że pomiędzy małżonkami zaistniały takie sytuacje, które skłoniły jednego z nich do wystąpienia z pozwem o rozwód z powodu rozpadu pożycia małżeńskiego. 

Druga sytuacja występuje przy separacji. Rozpad pożycia małżeńskiego może spowodować, że jeden z małżonków wystąpi z pozwem o orzeczenie separacji, zanim zostanie podjęta decyzja o ostatecznym zakończeniu związku małżeńskiego poprzez orzeczenie rozwodu. Wystąpienie faktycznej separacji między małżonkami, czyli takiej nie orzeczonej jeszcze przez sąd, nie powoduje, że małżonkowie nie będą po sobie dziedziczyć. Dopiero wydanie przez sąd orzeczenia o separacji powoduje wykluczenie drugiego małżonka z dziedziczenia po tym pierwszym. 

Trzecia sytuacja jest wywołana orzeczeniem rozwiązania małżeństwa przez sąd. Orzeczenie rozwodu całkowicie kończy temat dziedziczenia ustawowego między były małżonkami. Żaden z nich nie będzie dziedziczyć po drugim małżonku. 

Powyższe sytuacje nie wykluczają dziedziczenia testamentowego małżonków, czy też nawet byłych małżonków. Nie ma absolutnie żadnych przeciwwskazań do tego, by byli małżonkowie powołali siebie nawzajem do dziedziczenia, wskazując taką wolę w testamencie. 

 

Kto dziedziczy spadek kiedy nie ma dzieci?

Jeżeli zmarła osoba nie miała dzieci, a była w związku małżeńskim, to wówczas do dziedziczenia powołani są:
    • drugi małżonek - w udziale ½
    • rodzice zmarłego małżonka – czyli teść i teściowa

Może dojść do takiej sytuacji, że jeden z rodziców nieżyjącego małżonka, lub oboje z nich, nie żyją. Wówczas do dziedziczenia w ich miejsce wchodzi rodzeństwo zmarłego małżonka, czyli pozostałe dzieci teściów. 

 

Kto dziedziczy spadek kiedy nie ma drugiego małżonka?

W takiej sytuacji, kiedy zmarła osoba nie pozostawała w związku małżeński, ani również nie posiadała dzieci, do dziedziczenia po niej powołani są rodzice. Cały spadek przypada rodzicom po równo. 
Jeżeli jeden z rodziców już nie żyje, albo oboje nie żyją, to w ich miejsce do dziedziczenia powołane jest rodzeństwo zmarłej osoby. Jeżeli jeden rodziców nie żyje, drugi zaś żyje, to w miejsce nieżyjącego rodzica wchodzą pozostałe dzieci, czyli rodzeństwo zmarłego. 

 

Co się dzieje w sytuacji kiedy rodzice zmarłego nie żyją i jego rodzeństwo także nie żyje? 

Wówczas zachodzi konieczność ustalenia dalszych krewnych po osobie zmarłej. Jeżeli rodzina utrzymywała ze sobą kontakt, nawet z daleko spokrewnionymi osobami, to ustalenie kręgu spadkobierców nie będzie problemem. Trudności z pewnością napotkamy w sytuacjach kiedy nie znamy dalszych krewnych, nie mówiąc już o miejscu ich zamieszkania. 
W sytuacji gdy rodzice zmarłego nie żyją, nie żyje także jego rodzeństwo, w pierwszej kolejności należy ustalić czy rodzeństwo miało zstępnych – czyli dzieci, wnuki. Może również dojść do sytuacji, że konieczne będzie ustalenie dalszych krewnych, zaczynając aż od rodzeństwa dziadków.

 

Kiedy dziedziczy gmina lub Skarb Państwa?

W naszym systemie prawnym nie ma możliwości, by spadek był bezdziedziczny. Oznacza to, że po śmierci spadkodawcy zawsze powoływany jest spadkobierca, a takim tytułem powołania do spadku jest testament bądź ustawa. W sytuacji gdy nie można ustalić spadkobierców ustawowych, bądź odrzucili oni spadek, na końcu zawsze ktoś ten spadek odziedziczy – czyli albo gmina albo Skarb Państwa. Różnica jest taka, że jak dziedziczy gmina lub Skarb Państwa to dziedziczą same aktywa, czyli bez długów. 

 

Podsumowanie

Sprawy spadkowe w Białymstoku wbrew pozorom nie należą do spraw prostych i łatwych do samodzielnego poprowadzenia. Jako Kancelaria Adwokacka z Białegostoku doradzamy w jaki sposób można poprowadzić sprawę i czego można spodziewać się w efekcie końcowym.