Czy można samodzielnie napisać testament?

Polskie przepisy prawa spadkowego przewidują możliwość dziedziczenia ustawowego, zgodnie z ustalonym w Kodeksie Cywilnym porządkiem, oraz możliwość dziedziczenia testamentowego. Wśród społeczeństwa panuje pogląd, że najlepszym testamentem jest testament sporządzony u notariusza. Nie zapominajmy, że testament można sporządzić własnoręcznie i będzie on tak samo ważny jak testament notarialny.

 

Co to jest testament?

W polskim systemie prawnym nie znajdziemy formalnej definicji testamentu, ale w komentarzach do Kodeksu Cywilnego już taką definicję możemy odszukać. Bardzo fajnie opisał to prof. dr hab. Krzysztof Pietrzykowski wskazując, że testament to „czynność prawna jednostronna, przy której oświadczenie woli nie jest kierowane do określonego adresata, każdocześnie odwołalna (art. 943), mocą której spadkodawca osobiście (art. 942, 944) i z zachowaniem szczególnej formy (art. 949–958) rozrządza swoim majątkiem na wypadek śmierci” (K. Pietrzykowski [red.], Kodeks cywilny. T II. Komentarz. Art. 450–1088. Przepisy wprowadzające, Wyd. 10, Warszawa 2021).

Oznacza to, że testament, to nic innego jak rozporządzenie własnym majątkiem w przypadku naszej śmierci, które zawiera rozporządzenie majątkiem na wypadek śmierci. 

 

Po co jest testament?

Testament daje nam możliwość ułożenia sposobu dziedziczenia majątku po naszej śmierci w sposób w jaki chcemy, bądź jeśli nie pasują nam zasady dziedziczenia ustawowego przewidzianego w Kodeksie Cywilnym, które w przypadku samodzielnego napisania testamentu nie znajdą zastosowania.

 

Co można napisać w testamencie?

Sporządzając testament możemy określić osobę, która nabędzie w całości masę spadkową po naszej śmierci. Dodatkowo testamentem możemy przekazać określony przedmiot, np. obraz lub nieruchomość innej osobie, niż ta którą powołaliśmy do dziedziczenia na mocy testamentu. W testamencie możemy również wskazać kogo chcemy wydziedziczyć i z jakiego powodu. 
Jeśli nie zostawimy testamentu zastosowanie znajdą przepisy o dziedziczeniu ustawowym, czyli według określonej kolejności dziedziczenia.

 

Testament w zwykłej formie pisemnej 

Polski Kodeks Cywilny przewiduje możliwość sporządzenia testamentu w sposób własnoręczny lub w kancelarii notarialnej. Oznacza to, że wizyta u notariusza celem sporządzenia testamentu nie jest konieczna i możemy zrobić to sami!

By testament sporządzony w zwykłej formie pisemnej był ważny musi spełnić kilka istotnych warunków, które ustawodawca przewiduje w Kodeksie Cywilnym. 

Przede wszystkim, zgodnie z art. 949 Kodeksu Cywilnego:

•  testament w całości musi zostać sporządzony pismem ręcznym 

Oznacza to, że treść testamentu musi zaczynać się oraz kończyć literami i cyframi napisanymi własnoręcznie przez spadkodawcę. Wymóg własnoręcznego napisania całej treści testamentu przez spadkodawcę jest przesłanką bezwzględnie konieczną dla zachowania ważności tej formy rozrządzenia spadkiem. Testament nie może zostać napisany przez inną osobę a następnie zostać podpisany przez spadkodawcę. Wykluczone jest również sporządzenie testamentu na komputerze i po wydrukowaniu podpisanie przez spadkodawcę. Takie testamenty będą nieważne. 

• testament musi zostać podpisany przez spadkodawcę 

Jeżeli testament nie zostanie podpisany spowoduje to nieważność testamentu własnoręcznego. Dlaczego? Ponieważ uważa się, i słusznie, że podpis złożony pod treścią testamentu stanowi potwierdzenie ostatniej woli spadkodawcy oraz kompletność jego rozporządzenia testamentowego. 

Przyjmuje się, że podpis pod testamentem powinien zawierać co najmniej nazwisko spadkodawcy. Oczywiście najlepiej złożyć podpis składający się z imienia i nazwiska. 

I co ciekawe – jeżeli pod podpisem spadkodawcy na testamencie zostanie dodana treść, która może zawierać dodatkowe rozporządzenie majątkiem spadkowym, to jest ona nieważna z punktu widzenia prawa spadkowego. Podpis umieszczony na testamencie własnoręcznym w pewien sposób zamyka dokonane przez spadkodawcę rozporządzenia majątkiem spadkowym na wypadek swojej śmierci. 

• testament musi zostać opatrzony datą

Data powinna zawierać oznaczenie dnia, miesiąca i roku sporządzenia testamentu. Wskazanie daty w testamencie własnoręcznym jest istotne 

Co ciekawe, jeżeli w testamencie sporządzonym odręcznie nie zostanie wskazana data jego sporządzenia nie powoduje to nieważności testamentu. Natomiast wskazanie daty umożliwia dokonanie oceny, czy spadkodawca w chwili sporządzania testamentu własnoręcznego był zdolny do dokonania takiej czynności, a co za tym idzie – czy testament jest ważny. Umieszczenie daty na testamencie własnoręcznym ułatwia również ocenić, który z testamentów został odwołany a który jest ważny, jeśli mamy sporządzonych kilka testamentów.

 

Czy testament bez notariusza jest ważny?

Zarówno testament sporządzony własnoręcznie, jak i testament sporządzony przez notariusza jest ważny. Oba rodzaje testamentów są traktowane przez prawo na równi. W przypadku sporządzania testamentu w sposób odręczny należy pamiętać o spełnieniu wszystkich warunków do ważności takiego testamentu. W przypadku testamentu notarialnego to notariusz czuwa nad tym, aby te warunki spełnić i spowodować, że testament będzie ważny. 

 

Jak długo ważny jest testament?

Testament będzie ważny tak długo dopóki testator, czyli osoba która go sporządziła, nie odwoła swojej ostatniej woli. Odwołanie testamentu może nastąpić poprzez sporządzenie kolejnego testamentu lub poprzez sporządzenie oświadczenia o odwołaniu testamentu bez przygotowania kolejnego rozporządzenia majątkiem na wypadek śmierci. Odwołując testament nie jest obowiązkowe sporządzanie kolejnego testamentu. Jeżeli testament zostanie odwołany i nie zostanie sporządzony kolejny testament, to wówczas będziemy mieli do czynienia z dziedziczeniem ustawowym. 

 

Gdzie przechowywać testament własnoręczny?

Przede wszystkim testament własnoręczny powinien być przechowywany w taki sposób, aby ostatnia wola spadkodawcy została faktycznie spełniona. Najlepiej poinformować osobę na rzecz której w testamencie zostało sporządzone rozporządzenie majątkiem, aby po śmierci testatora mogła testament zrealizować.  Testament niekoniecznie musi być przechowywany przez testatora. Przechowanie testamentu może zostać powierzone również osobie zaufanej i również w dowolnym miejscu. 

 

Testament własnoręczny czy notarialny? 

Każda z tych form sporządzenia testamentu ma swoje plusy i minusy. 

Za testamentem własnoręcznym przemawia to, że w każdej chwili w sposób odręczny każdy z nas może spisać swoją ostatnią wolę. Przy zachowaniu wszystkich warunków nałożonych przez ustawodawcę testament własnoręczny będzie ważny. 

Za testamentem notarialnym przemawia to, że o konieczność zadbania spełnienia wszystkich warunków od których uzależniona jest ważność testamentu odpowiada notariusz. Mamy zatem pewność, że taki testament jest ważny. Przyjmuje się również, że trudniej jest podważyć testament notarialny, aczkolwiek nie jest to niemożliwe. 
Dodatkowym walorem sporządzenia testamentu notarialnego jest to, że jest on przechowywany w kancelarii notarialnej i nie ma obawy, że zostanie zniszczony!

Testament własnoręczny sporządzamy bez konieczności uiszczania jakichkolwiek opłat. Jedyny koszt jaki może zostać poniesiony to koszt papieru i długopisu. Inaczej jest w przypadku testamentu notarialnego.  
Maksymalna stawka wynagrodzenia notariusza za:

• sporządzenie testamentu wynosi 50 zł + VAT,
• sporządzenie testamentu zawierającego zapis, polecenie lub pozbawienie uprawnionego prawa do zachowku wynosi 150 zł + VAT,
• odwołanie testamentu wynosi 30 zł + VAT.

Dodatkowo do tego dochodzi koszt za wydanie wypisu aktu notarialnego dokumentującego testament i jest to koszt 6 zł za każdą stronę. 

Powyższe koszty zatem nie są wysokie. Natomiast dla niektórych osób dotarcie do najbliższej kancelarii notarialnej może stanowić problem, z uwagi na stan zdrowia lub brak środka transportu.

 

Podsumowanie  

Z pewnością warto sporządzić testament jeśli jeszcze za życia chcemy zdecydować kto przejmie nasz majątek po naszej śmierci. Wybór sposobu sporządzenia testamentu pozostawiam Wam do własnej decyzji. Jak widzicie każda forma sporządzenia testamentu ma swoje wady i zalety - mam nadzieję, że rozwiałam Wasze wątpliwości co do formy testamentu.