CO TO JEST PRYWATNY AKT OSKARŻENIA?
Zdecydowana większość przestępstw ścigana jest przez organy państwa. Jednak jest grupa przestępstw, które wymagają, aby to pokrzywdzony prowadził postępowanie karne przeciwko sprawcy takiego przestępstwa. W sprawach ściganych z oskarżenia publicznego to organy państwa, czyli np. prokuratura, występuje z aktem oskarżenia. W sprawach z oskarżenia prywatnego to obywatel wnosi prywatny akt oskarżenia.
Sprawy ścigane z oskarżenia prywatnego wydają się zasługiwać na szczególną uwagę zwłaszcza w kontekście coraz częstszego problemu jakim jest pojawianie się obraźliwych i poniżających komentarzy w Internecie pod adresem innych osób czy też firm. W niektórych sytuacjach takie wpisy można zaklasyfikować jako popełnienie przestępstwa zniesławienia czy też przestępstwa znieważenia.
- Co to jest prywatny akt oskarżenia?
- Jakie są różnice pomiędzy czynami ściganymi z oskarżenia publicznego i z oskarżenia prywatnego?
- W jakim terminie można wnieść prywatny akt oskarżenia?
- Gdzie można złożyć prywatny akt oskarżenia?
- Jak jest właściwość miejscowa sądu przy prywatnym akcie oskarżenia?
- Jakie są obligatoryjne elementy prywatnego aktu oskarżenia?
- Jakie są koszty prywatnego aktu oskarżenia?
- Jaka jest rola postępowania pojednawczego w sprawie z oskarżenia prywatnego?
- Podsumowanie
CO TO JEST PRYWATNY AKT OSKARŻENIA?
Prywatny akt oskarżenia jest dokumentem, w którym osoba pokrzywdzona przestępstwem ściganym z oskarżenia prywatnego, kieruje przeciwko sprawcy tego czynu oskarżenie o jego popełnieniu. Innymi słowy jest to akt oskarżenia sporządzony osobiście przez osobę pokrzywdzoną przestępstwem, w zakresie których organy państwa nie prowadzą ścigania z urzędu.
Do takiego rodzaju czynów zaliczymy sprawy dotyczące m.in. następujących czynów:
- czyn z art. 157 § 2 i 3 KK - czyli przestępstwo naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia trwającego nie dłużej niż 7 dni,
- czyn z art. 212 KK - czyli przestępstwo zniesławienia,
- czyn z art. 216 KK - czyli przestępstwo znieważenia innej osoby,
- czyn z art. 217 KK - czyli przestępstwo naruszenia nietykalności cielesnej innej osoby.
JAKIE SĄ RÓŻNICE POMIĘDZY CZYNAMI ŚCIGANYMI Z OSKARŻENIA PUBLICZNEGO I Z OSKARŻENIA PRYWATNEGO?
W polskim systemie prawa karnego wyróżniamy 2 typy przestępstw:
- ścigane z oskarżenia publicznego
- przestępstwa ścigane z urzędu
- przestępstwa ścigane na wniosek
- ścigane z oskarżenia prywatnego
Jeśli czyn popełniony przez sprawcę należy do kategorii przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego, oznacza to, że organy państwowe np. policja lub prokuratura, są zobowiązane po powzięciu informacji o możliwości popełnienia przestępstwa, do jego ścigania. Organy państwowe wszczynają oraz prowadzą postepowanie karne w tym zakresie i dzieje się to niezależnie od tego czy osoba pokrzywdzona takim czynem chce jego ścigania, czy też nie.
Jest też kategoria czynów ściganych z oskarżenia publicznego ale na wniosek osoby pokrzywdzonej przestępstwem. Oznacza to, że wszczęcie i prowadzenie postępowania uzależnione jest od złożenia przez osobę uprawnioną wniosku o ściganie i ukaranie sprawcy. Po złożeniu takiego wniosku postępowanie toczy się już z urzędu.
To co różni postępowania dotyczące przestępstw ściganych z oskarżenia publicznego od przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego, to obowiązek udowodnienia popełnienia tego czynu i zgromadzenie materiału dowodowego. W sprawach z oskarżenia publicznego to organy ścigania wszczynają, a następnie gromadzą materiał dowodowy, który następnie jest uzasadnieniem złożonego aktu oskarżenia.
W przypadku przestępstw ściganych z oskarżenia prywatnego, organy uprawnione do ścigania przestępstw nie prowadzą postępowania przygotowawczego, czyli dochodzenia lub śledztwa. W praktyce oznacza to, że ani policja i ani prokuratura nie ściga tego typu czynów i w sprawach takich nie jest prowadzone postępowanie przygotowawcze. Postępowanie karne jest inicjowane przez osobę pokrzywdzoną przestępstwem i to na niej spoczywa obowiązek wykazania winy sprawcy i poparcia swoich twierdzeń materiałem dowodowym.
W JAKIM TERMINIE MOŻNA WNIEŚĆ PRYWATNY AKT OSKARŻENIA?
Zgodnie z art. 101 § 1 KK prywatny akt oskarżenia należy złożyć w ciągu 1 roku od dnia dowiedzenia się o osobie sprawcy, nie później niż w ciągu 3 lat od dnia popełnienia przestępstwa. Oznacza to, że nie tylko pokrzywdzony musi mieć wiedzę o tym, że przeciwko niemu zostało popełnione przestępstwo, ale także musi mieć wiedzę o osobie sprawcy, co nie rzadko bywa trudne do ustalenia, w szczególności w zakresie tzw. zniesławień na forach internetowych przez osoby posługujące się nikiem.
Po upływie ww. okresu przestępstwo ściganie takiego czynu przedawnia się.
GDZIE MOŻNA ZŁOŻYĆ PRYWATNY AKT OSKARŻENIA?
Prywatny akt oskarżenia można złożyć bezpośrednio w sądzie, bądź na policji. Najlepiej jest, aby prywatny akt oskarżenia był sporządzony w formie pisemnej, niemniej jednak ustawodawca przewiduje także formę ustną, ale tylko na policji.
JAK JEST WŁAŚCIWOŚĆ MIEJSCOWA SĄDU PRZY PRYWATNYM AKCIE OSKARŻENIA?
Ogólna zasada jest taka, że właściwym sądem jest sąd, w którego okręgu popełniono przestępstwo i wówczas do tego sądu należy skierować prywatny akt oskarżenia.
Może jednak dojść do sytuacji, że przestępstwo mogło zostać popełnione w okręgu kilku sądów. Wówczas o właściwości decyduje zasada „kto pierwszy ten lepszy”, czyli miejsce w którym najpierw wszczęto postępowanie przygotowawcze.
Natomiast w sytuacji, w której nie można ustalić miejsca popełnienia przestępstwa, właściwość sądu zostanie ustalona według kryteriów przewidzianych przez kodeks:
- gdzie przestępstwo zostało ujawnione
- gdzie ujęto sprawcę
- gdzie sprawca przed popełnieniem przestępstwa mieszkał.
W najgorszym przypadku, kiedy pomimo posiłkowania się powyższymi kryteriami nie będzie możliwe ustalenie, który sąd jest właściwy do prowadzenia postępowania, sprawę z oskarżenia prywatnego rozpozna sąd właściwy dla dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy. Zaznaczam, że są to bardzo wyjątkowe sytuacje.
JAKIE SĄ OBLIGATORYJNE ELEMENTY PRYWATNEGO AKTU OSKARŻENIA?
Sporządzenie prywatnego aktu oskarżenia często tylko z pozoru jest proste. Przepis określający minimalne elementy aktu oskarżenia wskazuje, iż może być on ograniczony do oznaczenia osoby oskarżonego, zarzucanego mu czynu oraz wskazania dowodów, na których opieramy oskarżenie.
Warto jednak w prywatnym akcie oskarżenia, które inicjuje postępowanie, zawrzeć dość szczegółowy opis całej sytuacji, istotny z merytorycznego punktu widzenia, tak aby sąd pochylający się nad sprawą od samego początku miał właściwy obraz sytuacji ukierunkowany na jego istotne elementy, takie jak znamiona czynu zabronionego czyli inaczej mówiąc elementy konieczne da uznania, że czyjeś zachowanie można uznać za przestępstwo.
Prywatny akt oskarżenia powinien zatem zawierać:
- datę sporządzenia pisma
- oznaczenie sądu do którego jest kierowane
- dane osobowe oskarżyciela prywatnego
- dane osobowe oskarżonego
(imię, nazwisko, adres, w miarę możliwości numer telefonu i adres poczty elektronicznej, bądź oświadczenie o ich nieposiadaniu), - opis zarzucanego oskarżonemu czynu,
- wskazanie dowodów, na których opiera się oskarżenie,
- uzasadnienie pisma,
- podpis
- dowód uiszczenia opłaty sądowej
Do pisma należy dołączyć odpowiednie załączniki, np. powoływane w treści pisma dowody oraz potwierdzenie uiszczenia opłaty od pisma
JAKIE SĄ KOSZTY PRYWATNEGO AKTU OSKARŻENIA?
Prywatny akt oskarżenia podlega zryczałtowanej opłacie sądowej w wysokości 300 zł. Opłatę można uiścić bezpośrednio na rachunek bankowy sądu, do którego wnoszony jest prywatny akt oskarżenia. Opłatę można również uiścić zakupując znaki sądowe.
W przypadku wygrania sprawy uiszczona opłata sądowa zostanie pokrzywdzonemu zwrócona. Należy jednak pamiętać, aby dołączyć do prywatnego aktu oskarżenia dowód uiszczenia opłaty sądowej. Brak opłaty sądowej od prywatnego aktu oskarżenia stanowi jego brak formalny, który w przypadku braku uzupełnienia spowoduje zwrócenie prywatnego aktu oskarżenia do nadawcy. Wówczas wniesiony prywatny akt oskarżenia nie wywołuje żadnych skutków i nie przerywa również terminu przedawnienia karalności przestępstwa.
JAKA JEST ROLA POSTĘPOWANIA POJEDNAWCZEGO W SPRAWIE Z OSKARŻENIA PRYWATNEGO?
Charakterystycznym elementem postępowania w sprawach z oskarżenie prywatnego jest to, że rozprawę główną poprzedza posiedzenie pojednawcze. Ewentualnie, zamiast posiedzenia pojednawczego, na wniosek lub za zgodą stron sąd może skierować sprawę do postępowania mediacyjnego.
Dalszy tok postępowania uzależniony jest od rezultatu powyższego. W przypadku pojednania sąd umarza postępowanie. Istotnym jest aby pamiętać w ramach postępowania pojednawczego czy też mediacyjnego można zawrzeć ugodę, w ramach której mogą być ujęte również roszczenia będące w związku z oskarżeniem.
Inaczej wygląda natomiast sytuacja, jeżeli nie dojdzie do pojednania. W takim przypadku sąd kieruje sprawę na rozprawę główną. W ramach postępowania przed sądem przeprowadza się przesłuchanie oskarżonego oraz takie dowody jak np. przesłuchanie świadków, odtworzenie nagrań dowód z opinii biegłych sądowych.
PODSUMOWANIE
Przed podjęciem decyzji o złożeniu prywatnego aktu oskarżenia warto skorzystać z porady prawnej. Adwokat karnista oceni szansę powodzenia prywatnego aktu oskarżenia. W wypadku uniewinnienia przez sąd możemy bowiem zostać obciążeni kosztami związanymi z postępowaniem.