Prawo spadkowe to najważniejsza dziedzina prawa cywilnego, która reguluje kwestie związane z przekazaniem majątku spadkobiercom. Zasady dziedziczenia oraz to jak i kiedy można ubiegać się o spadek jest niezbędny, by uniknąć problemów związanych z dochodzeniem swoich praw do majątku. Często w naszej Kancelarii Adwokackiej pojawia się pytanie: ile lat po śmierci można ubiegać się o spadek? Tutaj istotną rolę odgrywają przepisy prawa dotyczące terminów przedawnienia roszczeń spadkowych, które zależą od wielu czynników, np. rodzaju spadku, czy sposobu dziedziczenia. 

1. Podstawy prawne dziedziczenia
2. Termin przedawnienia roszczeń spadkowych
3. Zasady dotyczące terminów przedawnienia spadku
4. Złożoność spraw w ubieganiu się o spadek
5. Możliwość przywrócenia terminu przedawnienia
6. Podsumowanie

Podstawy prawne dziedziczenia

W polskim systemie prawnym kwestie dziedziczenia reguluje Kodeks cywilny, a w szczególności przepisy dotyczące dziedziczenia ustawowego (o którym pisaliśmy w tym artykule), testamentowego oraz zasady przedawnienia roszczeń spadkowych. 

Spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy, a jego przejęcie przez spadkobierców może odbywać się na podstawie testamentu lub w drodze dziedziczenia ustawowego, czyli prawo do spadku mają osoby wskazane w testamencie, bądź określone w ustawie. Spadkobiercy mają sześć miesięcy na złożenie odpowiedniego oświadczenia o przyjęcie, bądź odrzucenie spadku. Należy pamiętać, że termin ten jest nieprzekraczalny - czyli jeśli spadkobierca nie zdecyduje się przez ten czas na przyjęcie spadku to automatycznie zostanie on mu przyznany z dobrodziejstwem inwentarza. Oświadczenie musi zostać złożone od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swojego powołania do spadku, czyli o śmierci osoby, z którą był spokrewniony lub która powołała go do dziedziczenia. Odrzucenie spadku oznacza, że spadkobierca nie przejmuje żadnych praw ani obowiązków związanych z majątkiem zmarłego. 

Po upływie tego terminu, dalsze roszczenia spadkobierców mogą podlegać przedawnieniu. Termin przedawnienia roszczeń spadkowych jest inny w zależności od rodzaju roszczenia i jego okoliczności.

 

Termin przedawnienia roszczeń spadkowych

 

Jeśli chodzi o przedawnienie roszczeń spadkowych, czyli możliwość dochodzenia przez spadkobierców swoich praw do majątku po zmarłej osobie, obowiązują nieco inne zasady. Przedawnienie oznacza, że po upływie określonego czasu strona, która mogła dochodzić roszczeń w sprawie spadku, traci możliwość ich skutecznego dochodzenia przed sądem. W przypadku roszczeń dotyczących przekazania spadku termin przedawnienia wynosi 6 lat. Liczy się on od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy i jego prawie do dziedziczenia. Często jednak zdarza się, że spadkobiercy nie są świadomi swojego prawa do spadku, zwłaszcza gdy nie ma testamentu, albo dowiadują się o śmierci spadkodawcy po pewnym czasie. W takim przypadku termin przedawnienia nie zaczyna biec automatycznie w dniu śmierci, ale dopiero od chwili, gdy osoba zainteresowana dowiedziała się o tytule swojego powołania do spadku. W sytuacji, gdy spadkobierca dowiaduje się o śmierci spadkodawcy po trzech latach, termin przedawnienia rozpoczyna bieg od dnia, w którym uzyskał wiedzę o tym fakcie, a nie od samego dnia śmierci. 

Warto także zwrócić uwagę na szczególne roszczenie, jakim jest zachowek - to część spadku, która przysługuje niektórym krewnym, nawet jeśli zostali oni pominięci w testamencie. Zachowek ma na celu zapewnienie minimalnego majątku osobom, które są najbliżej związane ze zmarłym, czyli dzieciom, małżonkom i rodzicom. W tym przypadku termin przedawnienia roszczenia o zachowek wynosi 5 lat. Rozpoczyna się on od dnia, w którym osoba uprawniona do zachowku dowiedziała się o śmierci spadkodawcy. Tak krótki termin ma na celu szybsze dochodzenie roszczeń przez osoby uprawnione do zachowku i zapobiega nadużywaniu prawa w tym zakresie. Po upływie tego terminu roszczenie o zachowek staje się bezskuteczne.

 

Zasady dotyczące terminów przedawnienia spadku

 

Chociaż termin przedawnienia roszczeń wynosi 6 lat to istnieją sytuacje, w których można starać się o przywrócenie terminu przedawnienia, czy też przedłużenie czasu, w jakim spadkobierca może domagać się swoich praw spadkowych. Warto zaznaczyć, że termin przedawnienia nie jest automatycznie przerywany przez fakt, iż spadkobierca nie mógł wcześniej zgłosić roszczeń, np. z powodu braku wiedzy o tytule spadkowym. Jednak w pewnych sytuacjach, takich jak właśnie brak wiedzy o fakcie dziedziczenia lub spóźniony dostęp do testamentu, możliwe jest przywrócenie terminu przedawnienia. Jest to jednak wyjątek, który wymaga przeprowadzenia postępowania sądowego, w którym spadkobierca będzie musiał udowodnić, że nie mógł wcześniej dochodzić swoich roszczeń. Zwykle jednak, po upływie tego czasu, spadkobiercy tracą możliwość dochodzenia roszczeń na drodze sądowej.

 

Złożoność spraw w ubieganiu się o spadek

 

Sprawy spadkowe w Białymstoku często bywają skomplikowane. Zdarza się, że w procesie dziedziczenia bierze udział wielu spadkobierców, a także pojawiają się spory dotyczące ważności testamentu, podziału majątku czy istnienia długów, które muszą zostać uwzględnione w tym procesie. Dodatkowo, proces spadkowy nie zawsze jest szybki, a same postępowania sądowe mogą trwać nawet kilka lat. W związku z tym, że sprawy spadkowe z pozoru wydają się łatwe to proces uzyskania majątku spadkowego może się znacznie wydłużyć ze względu na złożoność sprawy. Dodatkowo, konieczność uzyskania odpowiednich dokumentów, jak akt zgonu, testament czy zaświadczenie o stanie majątkowym zmarłego, może oczywiście wydłużyć całe postępowanie.

 

Możliwość przywrócenia terminu przedawnienia

 

W polskim prawie istnieje możliwość przywrócenia terminu przedawnienia, ale tylko w sytuacjach wyjątkowych. Dotyczy to przede wszystkim przypadków, w których osoba uprawniona do roszczenia nie mogła wcześniej dochodzić swoich praw z powodu szczególnych okoliczności, np. niemożność poznania faktu otwarcia spadku, czy też pobyt za granicą.

Przywrócenie terminu przedawnienia jest możliwe tylko i wyłącznie w postępowaniu sądowym, gdzie spadkobierca będzie musiał wykazać, że nie mógł wcześniej dochodzić swoich roszczeń z powodu siły wyższej. Sąd może uznać, że przyczyny leżały poza wolą spadkobiercy i wtedy przywrócić termin przedawnienia roszczeń. Warto zaznaczyć, że przywrócenie terminu przedawnienia jest wyjątkiem, a nie regułą, i spadkobierca musi wykazać, że opóźnienie w dochodzeniu roszczeń było uzasadnione.

 

Podsumowanie

 

Jak widać ubieganie się o spadek uzależnione jest od wielu czynników, takich jak rodzaj roszczenia, sposób dziedziczenia, a także konkretne okoliczności sprawy. Zasadniczo termin przedawnienia roszczeń spadkowych wynosi 6 lat, ale w przypadku roszczeń o zachowek jest to termin 5-letni. Istnieje także możliwość przywrócenia terminu przedawnienia, jednak należy pamiętać, że jest to wyjątek, który wymaga szczegółowej analizy sytuacji przez sąd. Spadkobiercy powinni pamiętać, że w celu skutecznego dochodzenia swoich praw powinni działać w odpowiednim czasie, aby uniknąć utraty prawa do spadku z powodu przedawnienia.