Dziedziczenie majątku osobistego
Dziedziczenie majątku osobistego to bardzo ważny aspekt prawa spadkowego, który jednak też bardzo często budzi wątpliwości wśród spadkobierców. Zrozumienie, czym jest majątek osobisty oraz jakie są zasady jego dziedziczenia, jest kluczowe dla prawidłowego przeprowadzenia postępowania spadkowego w każdej sytuacji.
- Czym jest majątek osobisty?
- Podstawy prawne dziedziczenia majątku osobistego
- Wyjątki dziedziczenia majątku osobistego
- Zachowek a majątek osobisty
- Podsumowanie
Czym jest majątek osobisty?
Po zawarciu związku małżeńskiego pomiędzy małżonkami powstaje wspólność majątkowa. Małżonkowie mają wobec tego majątek wspólny, o ile nie podpiszą intercyzy. Na jej podpisanie wciąż decyduje się raczej stosunkowo niewiele małżeństw, pozostając przy „tradycyjnym” ustroju majątkowym. A czym jest majątek osobisty? Majątek osobisty to składniki majątku, które należą wyłącznie do jednego z małżonków, niezależnie od ustroju majątkowego małżeńskiego. Zgodnie z Kodeksem rodzinnym do majątku osobistego zaliczamy: przedmioty nabyte przed zawarciem małżeństwa, przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia, zapisu lub darowizny (chyba że darczyńca postanowił inaczej), prawa majątkowe wynikające z odszkodowania za uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia, przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków.
Nie każdy zdaje sobie sprawę i wie, że intercyza (umowa majątkowa małżeńska) nie może zmienić zasad dziedziczenia majątku osobistego. Małżonkowie nie mogą rozszerzyć wspólności majątkowej na przedmioty nabyte w drodze dziedziczenia lub zapisu.
Podstawy prawne dziedziczenia majątku osobistego
Dziedziczenie majątku osobistego odbywa się zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego. W przypadku braku testamentu, stosuje się dziedziczenie ustawowe. Jeśli spadkodawca sporządził testament, majątek osobisty dziedziczony jest zgodnie z jego wolą.
Dziedziczenie ustawowe
W przypadku dziedziczenia ustawowego, o którym więcej pisaliśmy w tym artykule, kolejność dziedziczenia przedstawia się następująco:
I. Małżonek i dzieci spadkodawcy – dziedziczą w równych częściach, przy czym udział małżonka nie może być mniejszy niż ¼ spadku
II. W przypadku braku dzieci – małżonek i rodzice spadkodawcy
III. Dalsi krewni – rodzeństwo, dziadkowie, wujostwo
IV. Gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy lub Skarb Państwa
Dziedziczenie testamentowe
Testament pozwala spadkodawcy na dowolne rozporządzenie swoim majątkiem osobistym. Może on przekazać konkretny składnik majątku wybranej osobie lub instytucji. Testament musi spełniać określone wymogi formalne, aby był ważny – o tym również przeczytasz w naszym artykule .
W przypadku braku testamentu, współmałżonek dziedziczy majątek z ustawy, zgodnie z poniższą kolejnością: jeśli zmarły miał dzieci – małżonek dziedziczy wraz z nimi, przy czym udział małżonka nie może być mniejszy niż 1/4 całości spadku. Jeśli zmarły nie miał dzieci, dziedziczą: małżonek, rodzice, rodzeństwo zmarłego – proporcje są wtedy określane przez przepisy. Jeśli brak innych spadkobierców ustawowych, cały majątek przechodzi na małżonka.
Majątek osobisty wchodzi w skład masy spadkowej, więc współmałżonek ma do niego pełne prawa jako spadkobierca ustawowy – nawet jeśli wcześniej był on wyłączony z majątku wspólnego (np. poprzez intercyzę).
Wyjątki dziedziczenia majątku osobistego
Wyjątkiem od zasady dziedziczenia do majątku osobistego są przedmioty zwykłego urządzenia domowego, które służyły obojgu małżonkom. W przypadku dziedziczenia, takie przedmioty wchodzą do majątku wspólnego, chyba że spadkodawca postanowił inaczej w testamencie. Jeśli celem jest wyłączenie małżonka z dziedziczenia majątku osobistego to jedyną skuteczną drogą jest sporządzenie testamentu. Tylko testament może wskazać inne osoby jako spadkobierców – np. dzieci, rodzeństwo, partnera, fundację czy kogokolwiek innego.
Warto jednak pamiętać, że nawet w przypadku testamentu małżonek może domagać się zachowku, jeśli został pominięty – wyjątkiem jest wydziedziczenie, które musi być szczegółowo uzasadnione.
Zachowek a majątek osobisty
Zachowek to instytucja chroniąca najbliższych spadkodawcy przed całkowitym pominięciem w dziedziczeniu. Osoby uprawnione do zachowku (małżonek, zstępni, rodzice) mogą dochodzić roszczenia o zachowek, jeśli zostały pominięte w testamencie. Zachowek przysługuje również w przypadku przekazania majątku osobistego innym osobom.
Umowny i sądowy dział spadku
Po uzyskaniu stwierdzenia nabycia spadku, spadkobiercy mogą dokonać działu spadku na dwa sposoby. Pierwszy to umowny dział spadku – możliwy, gdy wszyscy spadkobiercy są zgodni co do podziału majątku. Drugi sposób to sądowy dział spadku – konieczny, gdy brak jest porozumienia między spadkobiercami.
Podsumowanie
Dziedziczenie majątku osobistego to złożony proces, który wymaga znajomości przepisów prawa spadkowego oraz dokładnej analizy sytuacji majątkowej spadkodawcy. Odpowiadając na pytanie majątek osobisty podlega dziedziczeniu na zasadach ogólnych. Zawarcie intercyzy, czyli umowy o rozdzielność majątkową nie wpływa na zasady dziedziczenia ustawowego. Jeżeli nie zostanie sporządzony testament, to po śmierci jednego z małżonków dziedziczenie odbywa się według ustawy – i to również w odniesieniu do majątku osobistego. W przypadku wątpliwości lub sporów, warto skorzystać z pomocy doświadczonego prawnika w Białymstoku. Nasza kancelaria oferuje kompleksową pomoc prawną w zakresie spraw spadkowych w Białymstoku, i nie tylko, a w tym dziedziczenia majątku osobistego. Zapewniamy profesjonalne doradztwo, reprezentację przed sądami, a także opiekę podczas całego procesu, bo sprawy spadkowe w Białymstoku nie należą do najłatwiejszych.
